Pasożyty

Jest kosmopolitycznym wiciowcem występującym jako trofozoit i cysta w dwunastnicy, początkowym odcinku jelita cienkiego oraz w przewodach żółciowych i pęcherzyku żółciowym. Trofozoit, długości 9-15µm, szerokości 8-13µm, jest gruszkowatego kształtu, wypukły po stronie grzbietowej, po stronie brzusznej znajduje się nerkowaty krążek czepny. W przedniej, najszerszej części komórki widoczne są dwa jądra. Poniżej jąder znajdują się dwie aksonemy usztywniające komórkę. Trofozoit zaopatrzony jest także w cztery pary wici. Cysta, stanowiąca formę inwazyjną sięga 18µm długości, zawiera dwa lub cztery jądra, aksonemy i zawiązki wici. Inwazja Giardia duodenalis najczęściej przebiega przewlekle i bezobjawowo lub ze słabo nasilonymi objawami jelitowymi, niejednokrotnie bagatelizowanymi przez właściciela. W postaci ostrej dochodzi do cuchnących biegunek, chory pies nie ma apetytu, brak jest charakterystycznych objawów. Giardioza bardzo często ujawnia się w przebiegu innych chorób układu pokarmowego. Tradycyjne rozpoznanie  tej choroby pasożytniczej opiera się na wykryciu w badaniu mikroskopowym cyst lub trofozoitów. Łatwiejsze i dokładniejsze (ale droższe) jest przeprowadzenie badania na obecność koproantygenu testem ELISA. Obecnie wykorzystywane testy wykrywające antygeny Giardia sp. w kale psów mają wykrywalność rzędu 95-99%. Giardia duodenalis występuje w kilku genotypach, które mogą występować u różnych żywicieli, istnieją także genotypy wspólne dla człowieka i zwierząt. 

Kokcydia

Warto również wyróżnić kokcydia, do których należą dwa rodzaje pierwotniaków: Cystoisospora i Sarcocystis. Rodzaj Cystoisospora tworzy jajowate oocysty, postacią inwazyjną jest wysporulowana oocysta zawierająca dwie spory po 4 sporozoity. Cykl rozwojowy składa się z trzech faz: schizogonii i gamogonii przebiegających w nabłonku jelita cienkiego oraz sporogonii, która ma miejsce poza organizmem psa. W cyklu rozwojowym może występować warunkowy żywiciel pośredni, dochodzi do tego, gdy inwazyjne oocysty zostaną zjedzone przez myszy, koty lub bydło, w ich narządach wewnętrznych wykształcają się wówczas pozajelitowe stadia rozwojowe inwazyjne dla psów. Okres prepatentny wynosi od 5 do 10 dni. Cystoisospora największe zagrożenie stanowi dla szczeniąt i młodych psów. Postacie rozwojowe powstające w jelicie psa uszkadzają nabłonek jelitowy, prowadząc do stanów zapalnych błony śluzowej jelit. Objawami klinicznymi są biegunki trwające u szczeniąt do kilkunastu dni, mogące powodować odwodnienie i hamować rozwój, u starszych psów biegunki trwają krócej. Często objawy samoistnie zanikają, gdy przejdzie cały cykl rozwojowy i nie dojdzie do reinwazji. Do rodzajuSarcocystis należą pierwotniaki posiadające żywiciela pośredniego,  czyli: owce, świnie i bydło. Oocysty są niewielkie, o wymiarach 12,5x9,5μm, w chwili wydalania z kałem są już wysporulowane. Żywiciele pośredni zarażają się wydalonymi przez psa sporocystami, w organizmie żywiciela pośredniego dochodzi do schizogonii w narządach wewnętrznych, a następnie do fazy  mięśniowej rozwoju bezpłciowego. W mięśniach powstają cysty (cewy Mieschera) otoczone podwójną otoczką, zawierające liczne zoity będące formą inwazyjną dla żywiciela ostatecznego. Po zjedzeniu cyst zoity w jelicie psa, bez etapu schizogonii, przekształcają się w gamety i dochodzi do rozwoju płciowego, w efekcie powstają oocysty ulegające sporulacji jeszcze w jelicie żywiciela. Inwazja Sarcocystis sp. jedynie u młodych psów prowadzi do biegunek. Wskazówką do postawienia odpowiedniej diagnozy jest informacja czy zwierzęta były karmione surowym mięsem. Znalezienie oocyst w kale, w badaniu koproskopowym potwierdza diagnozę zarówno w przypadku inwazji Cystoisospora (oocysty niewysporulowane,) jak i Sarcocystis (oocysty wysporulowane). 

 Isospora Canis

Tasiemce

Pies jako zwierzę mięsożerne może być żywicielem wielu różnych gatunków tasiemców, dlatego, że najczęściej żywicielami pośrednimi są zwierzęta roślinożerne lub gryzonie. W czasach, w których psy były karmione odpadami poubojowymi, patrochami pozostałymi po polowaniach lub same musiały „dożywiać się”, polując na drobne zwierzęta, pies mógł być żywicielem nawet kilkunastu gatunków tasiemców. Obecnie w związku ze zmianą sposobu żywienia psów i stosowania głównie karm gotowych praktycznie pozostał tylko jeden gatunek – tasiemiec psi (Dipylidium caninum), którego żywicielem pośrednim są pchły i wszoły psie. Intensywność inwazji pozostałych gatunków tasiemców, w tym bąblowca (Echinococcus granulosus) nie przekracza jednego procenta. Tasiemiec psi (Dipylidium caninum) to najczęściej notowany robak płaski u psów i kotów. Jest gatunkiem kosmopolitycznym, postać dojrzała pasożytuje w jelicie cienkim psów i innych psowatych oraz kotów. Dojrzały tasiemiec osiąga 20-80 cm długości. Skoleks zaopatrzony jest w cztery przyssawki i wysuwalny ryjek uzbrojony w  3 do 7 rzędów haków. Człony dojrzałe zawierają podwójny komplet narządów rozrodczych i po dwa kraterowate ujścia płciowe na bocznych krawędziach. Człony maciczne zawierające macicę składającą się z wielu torebek  posiadających jaja. Mają zdolność ruchu i mogą aktywnie wypełzać z odbytu żywiciela ostatecznego lub z wydalonego kału. Człony maciczne tasiemca psiego przypominają kształtem pestki ogórka lub dyni, stąd wzięła się druga nazwa tego pasożyta – tasiemiec ogórkowy Taenia cucumerina. W rozwoju występuje żywiciel pośredni, którym są pchły: psia, kocia lub ludzka oraz wszoły, np. wszoł psi lub koci. W przypadku pcheł, jajami tasiemca zarażają się larwy posiadające aparat gębowy typu gryzącego, u wszołów jaja tasiemca zjadane są przez formy imaginalne z gryzącym aparatem gębowym. W żywicielu pośrednim po ok. 3 miesiącach rozwija się larwa typu cysticerkoid stanowiąca formę inwazyjną. Żywiciel ostateczny zaraża się, połykając żywiciela pośredniego zawierającego cysticerkoid lub samą larwę. Objawami tasiemczycy jest wychudzenie, „wilczy apetyt”, matowa i łamliwa sierść. Ponadto człony tasiemca mogą wypełzać czynnie z odbytu, wywołując saneczkowanie. Tasiemcem tym może zarazić się człowiek, źródłem zarażenia dla człowieka są najczęściej larwy inwazyjne D. caninum znajdujące się na sierści lub w jamie ustnej psa po rozgryzieniu lub rozerwaniu żywiciela pośredniego.

Nicienie

Do najczęściej spotykanych nicieni u psów należą: glista psia (Toxocara canis), włosogłówka psia (Trichuris vulpis) oraz tęgoryjce (Uncinaria stenocephala i Ancylostoma caninum).

Najczęściej notowanym u psów nicieniem jest glista psia (Toxocara canis). Pasożytuje w jelicie cienkim, najczęściej spotyka się ją u szczeniąt i młodych psów w wieku do 1 roku. Jest stosunkowo dużym nicieniem, samica osiąga do 19 cm, samiec do 12 cm długości. Charakterystyczną cechą są drobne „skrzydełka” oskórkowe w przedniej części ciała, samiec ma zagięty dobrzusznie ogon. Jaja są okrągłe lub owalne, gruboskorupkowe, zawierające zygotę. Przebieg cyklu rozwojowego zależy od wieku psa i drogi zarażenia. Jako najbardziej typowy można opisać cykl typu „ascaris” przebiegający u młodych psów – poniżej 6 miesiąca. Formą inwazyjną jest w tym przypadku jajo z wykształconą larwą drugiego stadium.  Z połkniętego jaja, w jelicie cienkim, wykluwa się larwa, która odbywa wędrówkę przez wątrobę, płuca, tchawicę, gardło i po ponownym przełknięciu ostatecznie kończy rozwój w jelicie cienkim jako dojrzały, zdolny do rozrodu pasożyt. U starszych psów dochodzi do wędrówki typu somatycznego. Większość larw po osiągnięciu płuc, aktywnie przenika z pęcherzyków płucnych do układu krążenia i przez lewe serce jest transportowana na obwód ciała do różnych tkanek. Narządami predylekcyjnymi do osiedlania się uśpionych larw 3 stadium są wątroba, płuca, serce, mózg, nerki, mięśnie szkieletowe oraz ściana przewodu pokarmowego. Otorbione larwy w tkankach ciężarnych suk są źródłem zarażenia dla szczeniąt. Podobny cykl rozwojowy kończący się larwami otorbionymi w narządach przebiega u żywicieli niespecyficznych: gryzoni, drobnych ssaków czy ptaków. Larwy L3 zdeponowane w tkankach tych żywicieli stanowią źródło zarażenia w przypadku połknięcia takiego żywiciela przez psa. U suk ciężarnych otorbione larwy L3 są aktywowane przez hormony ciążowe i przechodzą przez łożysko do płodów, lokalizując się w wątrobie lub płucach, po porodzie kończą cykl rozwojowy w jelicie szczeniąt. Mogą także zarażać szczenięta drogą laktogenną, przechodząc przez gruczoł mlekowy. Silne inwazje śródmaciczne mogą prowadzić do śmierci szczeniąt w ciągu kilku dni od urodzenia, u starszych szczeniąt, przy glistnicy jelitowej może dochodzić do biegunek ze śluzem, utraty apetytu, wzdęcia brzucha, wychudzenia, także do objawów nerwowych.  Często u szczeniąt dochodzi do objawów klinicznych zanim w kale pojawią się charakterystyczne jaja glisty psiej. Żywicielem niespecyficznym może być także człowiek, dochodzi wtedy do powstania zespołu larwy wędrującej, w latach 1984-90 w Warszawskim Zakładzie Parazytologii Lekarskiej PZH w badaniach serologicznych w kierunku toksokarozy wśród badanych surowic stwierdzono 75,2% dodatnich, w większości dotyczyło to surowic osób mających częste kontakty z psami i kotami. Kolejną często występującą grupą nicieni u psów są tęgoryjce (Ancylostomatidae). Najczęściej spotykamy tu dwa gatunki: Uncinaria stenocephala i Ancylostoma caninum. Są to niewielkie nicienie, samice mieszczą się w przedziale 12-20 mm, samce są z reguły o 5-6 mm krótsze i posiadają bardzo dobrze rozwiniętą torebkę kopulacyjną. Są to gatunki krwiopijne, mają duże, rozbudowane torebki gębowe. Uncinaria stenocephala posiada w torebce gębowej listewki tnące, natomiast Ancylostoma caninum zaopatrzona jest w dobrze rozwinięte ząbki. Jaja mają wymiary 63-76 x 32-38µm i zawierają poniżej 16 blastomerów. U tęgoryjców formą inwazyjną jest larwa trzeciego stadium, do zarażenia może dojść per os (doustnie) lub przez wniknięcie larwy przez skórę do krwiobiegu. Larwy inwazyjne tęgoryjców zachowują osłonki, co daje im dosyć wysoką odporność na warunki środowiskowe. W wilgotnej glebie, na terenach wilgotnych i zacienionych mogą przeżyć nawet kilka miesięcy, wrażliwe są na wysychanie i bezpośrednie działanie promieni słonecznych. Podczas swojego cyklu rozwojowego odbywają wędrówkę przez układ krwionośny, by ostatecznie osiedlić się w jelicie cienkim, gdzie przyczepione do jego ściany za pomocą specjalnie przystosowanego aparatu gębowego, żywią się krwią. W organizmie dorosłych psów nierzadko dochodzi do zahamowania rozwoju larw i przekształcenia w larwy drzemiące, które u ciężarnych suk tuż przed porodem mogą się uaktywniać i prowadzić do zarażenia szczeniąt przez gruczoł mlekowy. Patogenność tęgoryjców polega na uszkadzaniu błony śluzowej jelita i pobieraniu krwi od żywiciela. Objawami klinicznymi są: biegunki często zawierające przetrawioną krew i śluz, anemia, wychudzenie i osłabienie. Potwierdzeniem diagnozy jest wykrycie w kale charakterystycznych jaj tęgoryjców zawierających poniżej 16 blastomerów.

Kolejną często występującą grupą nicieni są włosogłówki psie (Trichocephalus vulpis). To nicień długości ok. 55-70 mm, przednia część ciała z gardzielą jest znacznie cieńsza i dłuższa od tylnej, mieszczącej narządy wewnętrzne nicienia. Jaja włosogłówki, beczułkowate, zaopatrzone na biegunach w charakterystyczne czopki mają wymiary średnio 90-45μm. Do zarażenia dochodzi per os jajem inwazyjnym zawierającym larwę II stadium. Cykl rozwojowy jest prosty – larwa wykluwa się w jelicie cienkim, następnie przechodzi do jelita ślepego, gdzie dojrzewa płciowo. Dojrzałe włosogłówki wnikają cienką częścią ciała w błonę śluzową jelita ślepego i pobierają krew, jednocześnie prowadząc do silnych stanów zapalnych. Objawami klinicznymi są: wychudzenie, anemia, biegunki, często krew w kale. Diagnozę potwierdza znalezienie w kale charakterystycznych jaj włosogłówki.